LC Publieksacademie: ‘Niets doen is geen optie’, zegt Deltacommissaris Co Verdaas

• geplaatst op 14 maart 2025 om 14:04

Verdaas was op 13 maart in het gebouw van Wetterskip Fryslân de slotspreker in het drieluik van de Publieksacademie van de Leeuwarder Courant. Eerder spraken hier dijkgraaf Luzette Kroon (26 februari) en historicus Maarten van Rossem (6 maart). Waar Kroon focuste op de uitdagingen van het Friese watersysteem en Van Rossem vooral de veenweidegebieden op de korrel nam, belichtte Verdaas het grote geheel.

‘We zijn nog niet klaar’

Verdaas is regeringscommissaris voor het Deltaprogramma. Wat die functie inhoudt? ‘De Deltacommissaris adviseert eigenlijk het hele land - kabinet, kamer en ook decentrale overheden - over hoe we ons kunnen voorbereiden op wat ons te wachten staat, zodat we hier prettig kunnen blijven wonen en werken.’

Als het om onze waterhuishouding gaat, signaleert Verdaas een paradox: ‘De hele wereld komt hier kijken hoe wij het hebben gefikst om in deze delta een welvarende samenleving op te bouwen. Dat maakt dat we denken dat het we het voor elkaar hebben. We zijn alleen nog niet klaar.’

800 millimeter in twee dagen

Dat heeft alles te maken met ons veranderende klimaat. De aarde warmt op, de zeespiegel stijgt en weersextremen - van lange droogteperioden tot piekbuien – nemen toe in aantal en hevigheid. Verdaas lepelde verschillende voorbeelden op: de gortdroge zomers van 2018 en 2019, de Limburgs-Ardense piekbuien in 2021 (250 mm in een paar dagen) en onze kletsnatte decembermaand van 2023. Afgelopen oktober viel in delen van Frankrijk 800 millimeter regen in twee dagen, bijna evenveel als het Nederlandse jaargemiddelde.

Wen er maar aan, zei Verdaas. ‘Wat we nu als extreem weer ervaren, is over 50 of 100 jaar gewoon ons weer. Alleen zullen dan de extremen weer extremer zijn, naar beide kanten toe.’

‘Hoe zeker is dat?’, wilde iemand uit de zaal weten?

‘Heel zeker!’, reageerde Verdaas

Te voorzichtig

De Deltacommissaris stelde dat we al 30 jaar werken met KNMI-modellen die voor 90 procent precies zijn gebleken. ‘En waar ze niet klopten, waren ze te voorzichtig…’ Accepteer dus het restje onzekerheid in de huidige modellen, betoogde Verdaas. ‘Wat onvermijdelijk is, moeten we niet over ons heen laten komen, maar vol in de ogen kijken. Als het er toch aan zit te komen, kun je maar beter op tijd met elkaar in gesprek gaan. Wat zijn de consequenties, hoe ga je daar mee om en hoe kun je elkaar helpen?’

Noodaggregaten in een kelder

Als het om dreigende wateroverlast gaat, moeten we beter nadenken over de inrichting van ons land, vindt Verdaas. Waar bouw je woonwijken, waar zet je ziekenhuizen neer en waar leg je wegen aan als je weet dat de kans bestaat dat ze een tijdlang onbereikbaar zijn? En is het handig om noodaggregaten in een kelder te zetten?  

‘Veiligheid, dat is heel veel werk. Het kost heel veel materiaal en je moet op tijd beginnen. Maar dat kunnen we wel. Die deltawerken zijn ons ook gelukt.’ Met het andere uiterste, droogte en watergebrek, gaan we in de toekomst veel groter problemen krijgen, waarschuwde Verdaas.

Wegsmelten Alpengletsjers

Doordat we altijd de luxe hebben gehad van een eindeloze wateraanvoer, is ons land vooral ingericht op het wegpompen van overschotten. Dat blijft niet zo, met het wegsmelten van Alpengletsjers. In de droge zomer van 2018 scheelde het maar weinig of de drinkwateraanvoer in delen van Nederland was spaak gelopen, schetste Verdaas.

En met de ‘nationale regenton’ die het IJsselmeer is, moeten we ons ook niet rijk rekenen. Ons grootste meer wordt gevoed door het water in de Rijn. Hiervan wordt een beperkt deel nu via de IJssel naar het IJsselmeer geleid. Maar hoe zal dat zijn als hetzelfde water ook in Duitsland of andere stukken van Nederland wordt geclaimd. ‘Van wie is het zoetwater als er te weinig is?’

‘De minste van alle opties’

Wat we in ieder geval kunnen doen is zorgen dat we zoveel mogelijk water vasthouden. Initiatieven om thuis aparte grijswatercircuits aan te leggen zijn mooi, maar het is vooral belangrijk dat het water weer in de bodem terechtkomt. Dat vraagt om ruimte en daar zullen we soms ook vruchtbare grond voor moeten opofferen. Dan komen in Fryslân de laagstgelegen veengebieden in beeld.

Dat we voor pijnlijke keuzes komen te staan is voor Verdaas een uitgemaakte zaak. ‘Er is niet één plan voor Nederland waarvoor iedereen zal applaudisseren. … Maar net doen of er niets aan de hand is, is de minste van alle opties. Dat is voor heel veel mensen nóg nadeliger.’

Kijk alle lezingen terug

De lezing van Co Verdaas is in zijn geheel terug te zien op het YouTube-kanaal van Wetterskip Fryslân: LC publieksacademie - lezing: 'Leven met water heeft de toekomst!' | Co Verdaas - Deltacommissaris

Hier zijn ook de beide eerdere speeches te vinden.

Dijkgraaf Luzette Kroon op 26 februari: LC publieksacademie - lezing: 'Wat water nodig heeft' | Luzette Kroon - dijkgraaf Wetterskip Fryslân.

Historicus Maarten van Rossem op 6 maart: LC publieksacademie: 'Van een moeras terug naar een moeras?' | Maarten van Rossem - historicus