Onderhoud vaarwegen

Wat te doen bij een dichtgegroeide vaarweg?

Wat kun je doen als je met je kano of sloep vastloopt in een vaart met uitbundig groeiende waterplanten? Het maakt uit wat de status van het water is en wie er verantwoordelijk is voor het onderhoud. Lees hier hoe dat zit en wie je kunt benaderen.

Niet elke sloot is een vaarweg

Fryslân telt een groot aantal watergangen waar je met een bootje doorheen kunt. Die variëren van ruim bemeten kanalen tot veel krappere opvaarten en sloten. Al die wateren hebben verschillende functies. Sommige staan te boek als officiële vaarweg voor recreatievaart of vrachtverkeer, maar andere hebben in de eerste plaats een functie in het waterbeheer. Bij droogte voeren ze water aan naar polders en natuurgebieden. In natte perioden voeren ze het overtollige water juist af. Dit onderscheid in functies maakt verschil voor het onderhoud, bijvoorbeeld wanneer een vaart dreigt dicht te groeien met waterplanten. 

Wie is verantwoordelijk voor het onderhoud aan officiële vaarwegen?

Voor de officiële vaarwegen hebben overheden afspraken gemaakt over wie verantwoordelijk is voor het onderhoud. Dat bestaat uit af en toe baggeren om de vaart op diepte te houden  en het verwijderen van overtollige plantengroei . Het onderhoud is gericht op het toegankelijk houden van de vaarweg. Als het nodig is, worden waterplanten meerdere malen per jaar weggehaald.

Het Rijk is verantwoordelijk voor het onderhoud aan het Prinses Margrietkanaal. Voor de overige officiële vaarwegen heeft de provincie Fryslân een indeling in klassen vastgesteld. Die worden – van groot naar klein – aangeduid met de letter A tot en met F. De letters zeggen iets over het formaat boten dat er langs kan en wie verantwoordelijk is voor het onderhoud.

• Voor vaarwegen in de categorie A t/m D is dat de provincie.
• Voor vaarwegen in de categorieën E en F is Wetterskip Fryslân
• Uitzondering is de gemeente Harlingen, die zelf enkele vaarten als officiële vaarweg beheert.

Hoe is het onderhoud geregeld voor de niet-vaarwegen?

De niet-vaarwegen zijn in veel gevallen wel hoofdwatergangen voor het Wetterskip. Ze hebben officieel alleen een functie in het waterbeheer. Het onderhoud is gericht op voldoende ruimte voor de aan- en afvoer van water én een goede ecologische toestand. Waterplanten zijn onmisbaar voor een gezond watermilieu. Voor een goede ecologische toestand moeten waterplanten, vissen, insecten en kleine waterdiertjes voldoende aanwezig zijn.

Je mag in deze sloten best kanoën of met een bootje varen wanneer dat kan. Maar het onderhoud is niet gericht op jaarrond toegankelijk houden voor de recreatievaart. Zolang de aan- en afvoer van water goed is, is er voor Wetterskip Fryslân geen reden voor extra baggeren of maaien. Meestal worden eenmaal per jaar, in het najaar, overtollige waterplanten wel verwijderd om extra slibvorming door dode waterplanten te voorkomen. Vaker ingrijpen gebeurt alleen wanneer planten de goede aan- en afvoer van water te veel belemmeren.

Hoe vaak baggert het Wetterskip in overige watergangen?

Baggeren in de niet-vaarwegen gebeurt in polders meestal eens in de 9 jaar. Boezemvaarten worden minder vaak gebaggerd, daar is een aparte planning voor, die te vinden is op onze baggerkaart. 

De eerste paar jaar na het baggeren is de sloot leeg en kun je er ook prima varen. Daarna neemt de begroeiing en aanslibbing in de vaart of sloot gewoonlijk geleidelijk toe. Voor de aan- en afvoer van water is dat geen probleem, voor de mogelijkheden om er te varen kan dat wel vervelend zijn. Na 9 jaar meten we of we opnieuw moeten baggeren in het belang van een goede aan- en afvoer van water.

Wat kun je doen als de vaarweg waarin je wilt varen is dichtgegroeid of te ondiep is?

Kijk eerst op de Vaarwegenkaart op de website van de provincie Fryslân of het om een officiële vaarweg gaat. Dan zijn er twee mogelijkheden:

-Ja, het is een vaarweg uit de categorie A t/m F:

Kijk op de kaart wie de vaarwegbeheerder is: provincie, waterschap of gemeente Harlingen.

Zoek contact met de vaarwegbeheerder en vraag hoe en wanneer de sloot of vaart onderhouden wordt.

Normaal gesproken zal de vaarwegbeheerder er alles aan doen om de vaarweg toegankelijk te houden voor vaartuigen, al kan het in perioden met veel begroeiing wel eens voorkomen dat een sloot of vaart niet direct aangepakt kan worden. Onderhoudsbedrijven werken met een planning en kunnen niet alles tegelijk.

Ben je ontevreden over het onderhoud dan kun je een gesprek aanvragen of een formele klacht indienen bij de vaarwegbeheerder.

- Nee, het is geen vaarweg uit de categorie A t/m F:

In dat geval is er voor de uitvoering van de waterschapstaken geen reden voor extra onderhoud voor de doorvaart. Wetterskip Fryslân richt zich bij het onderhoud van deze vaarten alleen op de waterkwaliteit en de doorstroming.

Is het mogelijk toch waterplanten weg te halen in een niet-vaarweg?

Gemeenten, watersportondernemers en particulieren mogen in sommige gevallen zelf zomeronderhoud uitvoeren of laten uitvoeren in hoofdwatergangen. Hiervoor gelden wel voorwaarden van het waterschap: Het onderhoudswerk is voor eigen rekening, mag alleen worden uitgevoerd tussen 15 juni en 15 augustus en het is nodig er een melding van te doen of een vergunning voor aan te vragen. Meer informatie hierover is te vinden bij het Omgevingsloket van Wetterskip Fryslân.

Om de melding of vergunningaanvraag te kunnen beoordelen, heeft het waterschap informatie nodig over de toestand van de watergang tijdens het groeiseizoen. Deze informatie moet door de initiatiefnemer worden aangeleverd.  Met vragen hierover kun je contact opnemen met Wetterskip Fryslân.
De voorwaarden van het waterschap zijn gericht op de ecologische waterkwaliteit. We willen negatieve effecten voorkomen. Zo moet het maaien van waterplanten boven de waterbodem worden uitgevoerd en moet de beplanting in de walkanten blijven staan. Er mag, gerekend vanuit het midden van de sloot of vaart, maximaal 50 procent van de begroeiing worden verwijderd.

Bij een vaart van 8 meter breed betekent dit dat er aan beide kanten 2 meter aan waterplanten blijft staan, gerekend vanaf de waterlijn. Deze begroeiing is voor de dieren die in water leven een belangrijke schuil- en foerageerplaats.
Er mogen geen waterplanten worden verwijderd na stortbuien of als de watertemperatuur te hoog is, omdat er dan door zuurstoftekort vissterfte kan optreden.

Meer informatie over de regels voor zomeronderhoud en baggeren in hoofdwatergangen door derden is te vinden in de Waterschapsverordening (Paragraaf 4.2 – Beplanting en opgaande houtbeplanting)

Waarop let Wetterskip Fryslân bij het beoordelen van aanvragen voor zomeronderhoud?

Een belangrijke leidraad voor de beoordeling van aanvragen voor het zelf uitvoeren van zomeronderhoud is de Europese Kaderichtlijn Water (KRW).  Wetterskip Fryslân, provincie en gemeenten hebben de plicht om ervoor te zorgen dat alle ‘waterlichamen’ (meren, kanalen en vaarten) die onder de KRW vallen in 2027 voldoen aan ecologische en chemische normen. De wateren waarvoor dit sinds 2008 geldt zijn terug te vinden op de KRW Waterlichamenkaart.

Op sommige plaatsen zijn vaarten, waarvoor een hoge ambitie voor ecologie gold na 2008 bevaarbaar gemaakt, bijvoorbeeld door de doorvaart van bruggen te verhogen. Het is niet vanzelfsprekend dat het waterschap voor zulke vaarten extra onderhoud toestaat ,wanneer dit ertoe kan leiden dat de waterkwaliteit achteruit gaat en de ecologische doelstellingen voor 2027 niet worden gehaald. In dat geval riskeren we Brusselse sancties.

Als een vaart dichtgroeit met één plantensoort die andere waterplanten verdringt of zorgt dat er te weinig zuurstof in het water komt, kan het voor de ecologische ontwikkeling juist gunstig zijn om een deel van de waterplanten weg te halen. Wanneer het gaat om woekerende exoten is dit zelfs verplicht, al moet er wel gewerkt worden volgens bepaalde spelregels, om te voorkomen dat zulke exoten weer de kop opsteken. Lees de informatie over plaagsoorten op onze website.

Wanneer een sloot begroeid is met een gevarieerde en gezonde waterplantenvegetatie, ligt ingrijpen niet voor de hand. Het weghalen van planten kan er dan voor zorgen dat de  ecologische kwaliteit achteruit gaat en dat is niet wat we willen.