Bouwepet: inrichting waterbergingsgebied en aanleg vispassage - afgerond

Doel van het project

De Bouwepet is onderdeel van natuurgebied Bûtefjild en in eigendom en beheer van It Fryske Gea. Het gebied wordt als waterberging ingezet bij extreem hoge waterstanden in de Friese boezem (stelsel van meren, kanalen en vaarten). En als er geen andere mogelijkheden zijn om water af te voeren. 

De Bouwepet kan als tijdelijke waterberging worden ingezet als de waterstanden in de boezem zo hoog zijn dat er risico’s op overstromingen ontstaan. De verwachting is dat het gebied eens in de 15 tot 20 jaar onder water wordt gezet. En dit gebeurt alleen in de periode tussen 15 oktober en 15 maart, dus buiten het broedseizoen om.

Het waterbergingsgebied is ongeveer 85 hectare groot. Tijdens de inzet als waterberging komt er ongeveer 30 centimeter tot 60 centimeter water in te staan. De Bouwepet kan ongeveer 300.000 tot 400.000 kubieke meter water opvangen. Dat komt overeen met 160 Olympische zwembaden vol water.

Waar gingen we aan de slag?

Op de onderstaande kaart staan de locaties ingetekend van de aangepakte keringen, de nieuwe vispassage en twee inlaten.  

Klik op de afbeelding voor een vergroting. 

Bouw inlaten

Om het water in het gebied te kunnen laten stromen, bouwden we aan de westkant bij de faunapassage in de Trynwâldsterdyk (N355) twee grote inlaatbuizen. Als het waterpeil in de boezem weer daalt, stroomt het water door deze inlaten van de Bouwepet weer terug naar de boezem.

Aanpak waterkeringen

Om het water tijdens een inzet als waterberging goed te kunnen keren, verbeterden we de bestaande keringen rond de Bouwepet. De dijken zijn opgehoogd met 10 tot 20 centimeter grond. De taluds van de keringen zijn flauwer gemaakt, zodat er een vloeiende overgang komt tussen de omliggende polders en de Bouwepet. Ook zijn de flauwere taluds voor ons en It Fryske Gea makkelijker te onderhouden.

De waterkering met daarop het wandelpad langs natuurgebied de Bouwepet. Klik op de afbeelding voor een vergroting. 

Aanleg vislift

Bij de Trynwâldsterdyk legden we een bijzondere vispassage, een vislift, aan. Via deze vispassage kunnen vissen ongehinderd heen en weer zwemmen tussen de boezem, de Bouwepet en het achterliggende gebied Ottema-Wiersmareservaat. De ronde vorm van de vislift past goed in de beperkte ruimte die op deze locatie beschikbaar is. In de intelligente vispassage worden de vissen geteld, bekeken en gemeten.

De vislift herkent met een ingebouwde camera elke vis die er doorheen zwemt; van kleine visjes zoals het vetje tot karpers en snoeken. De camera registreert welke vissoorten er in welke aantallen en lengtes, op welk tijdstip (dag/nacht en periode) en bij welke watertemperatuur en stroomsnelheid doorheen zwemmen. De snelheid waarmee het water door de vispassage stroomt en het moment dat de vispassage werkt kunnen worden aangepast, zodat deze passen bij de vissoort en zijn migratieperiode. Zo heeft elke vis de beste mogelijkheid om te migreren.

In de vislift zwemmen vissen tegen de stroom in via een ronde wokkel naar boven. De vislift wekt met een pomp een lokstroom op van de polder (Bouwepet) naar de boezem. Hiermee wordt de natuurlijke stromingsrichting van het water nagebootst. In het voorjaar willen vissen van nature tegen de waterstroom in optrekken naar paaigebieden (in de Bouwepet) en in het najaar met de stroom mee naar dieper water (de boezem).

Extremer weer

Door de klimaatverandering krijgen we vaker te maken met extreme neerslag en watertekorten door droogte. Om hierop beter te kunnen inspelen, is een aanpassing van ons huidige watersysteem nodig. We onderzoeken voortdurend de mogelijkheden in de buurt van de Friese boezem om meer water te kunnen bergen. In de afgelopen jaren breidden we al op verschillende locaties in Fryslân de opvangcapaciteit bij extreme wateroverlast uit. De Bouwepet is hiervoor nu ook geschikt gemaakt.

Planning

De werkzaamheden aan de keringen werden uitgevoerd tussen begin oktober 2023 en 29 maart 2024. De vispassage werd in september 2024 geplaatst. Het totale werk was in maart 2025 klaar. 

Kosten en uitvoering

Het waterbergingsgebied Bouwepet is ingericht in samenwerking met It Fryske Gea die het gebied in eigendom en beheer heeft. De totale kosten van dit project werden geraamd op 1,6 miljoen euro. Het project is gefinancierd door Wetterskip Fryslân, het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling (POP3) en provincie Fryslân. Aannemer de Waard Grondverzet b.v. uit Zeewolde voerde de werkzaamheden uit.

Website Europese Commissie plattelandsontwikkeling