Ruimte voor water in De Jordaan

Nieuwsbrief

• Nieuwsbrief Ruimte voor water in De Jordaan nummer 3, maart 2024 (pdf, 1,1 MB)
• Nieuwsbrief Ruimte voor water in De Jordaan nummer 2, december 2021 (pdf, 0,7 MB)
• Nieuwsbrief Ruimte voor water in De Jordaan nummer 1, februari 2021 (pdf, 0,6 MB)

Doelen van het project

We verbeterden het watersysteem in bemalingsgebied De Jordaan tussen Rinsumageast, Burdaard en Aldtsjerk. Hiermee ontstond in het ongeveer 2500 hectare grote landbouwgebied een duurzame, klimaatbestendige waterhuishouding. Door over zes kilometer watergangen te verbreden, ontstond er ruimte om het onderhoud aan te passen, bleef de afvoer gegarandeerd en verbeterde de ecologische en chemische waterkwaliteit.

Met het verbreden van de watergangen, ontstond er meer ruimte voor planten en dieren. Zo voldoen we aan de doelen van de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW): het verbeteren van de waterkwaliteit en de ecologie. In deze KRW staan afspraken die ervoor moeten zorgen dat uiterlijk in 2027 het water in alle Europese landen voldoende schoon en gezond is. Ook ontstond er extra waterberging (twee hectare), wat welkom is bij neerslagpieken. Zo is het gebied beter beschermd tegen wateroverlast.

Waar vinden de werkzaamheden plaats?

Op de onderstaande kaart staat het projectgebied De Jordaan. We hebben de watergangen De Jordaan en de watergangen A, B en watergang H verbreed.

Kaart van het projectgebied met in blauw ingetekend de trajecten van De Jordaan en watergangen A, B en H die we hebben verbreed. Klik op de afbeelding voor een vergroting. 

Verbreden watergangen

De Jordaan: 

We maakten De Jordaan over een lengte van 2,6 kilometer breder en dieper om de waterafvoer te verbeteren. Op de onderstaande afbeelding staat een dwarsdoorsnede van De Jordaan. De zwarte lijn is het profiel zoals het was. De rode lijn is het nieuwe profiel dat nodig was voor een goede waterbeheersing. Dit noemen we het ‘integraal leggerprofiel’.

Dwarsdoorsnede van de De Jordaan met het eerdere profiel (zwarte lijn) en het nieuwe integraal leggerprofiel. Klik op de afbeelding voor een vergroting. 

We verbeterden de waterafvoer
Eerder had De Jordaan bij extreme neerslag een beperkte capaciteit om het water af te voeren. Dit zorgde voor opstuwing van water in grote delen van het bemalingsgebied. Omdat de watergang te klein was voor de hoeveelheid water die er doorheen moest, kon het water niet snel genoeg bij gemaal De Jordaan bij de Dokkumer Ie komen. Hierdoor kon het gemaal zijn werk niet goed doen. In de gebieden die op grotere afstand van het gemaal liggen, liep de waterstand op, omdat het water niet snel genoeg afgevoerd werd. Hierdoor kon het in die gebieden soms extra nat worden.

Ook wilden we ecologisch onderhoud
Een belangrijke reden voor het verbreden van De Jordaan naar een integraal leggerprofiel was dus het verbeteren van de waterafvoer. Daarnaast wilden we hier een andere vorm van onderhoud toepassen: ecologisch onderhoud. Hiermee verbetert het leefgebied voor planten en dieren, en verbetert de biodiversiteit en de waterkwaliteit. Dat betekent dat we voortaan bij het hekkelen niet alle planten weghalen.

In het najaar blijft 15 tot 30 procent van de totale begroeiing in het water staan. Deze planten laten we langs één kant van de sloot staan. Ook in het aangrenzende, droge talud blijft de begroeiing staan. Aan de andere kant van de sloot verwijderen we de begroeiing uit het water en van het droge talud. Jaarlijks wisselen we bij het onderhoud van slootkant. Voor de verbreding werden bestaande dammen (en duikers die daarin liggen) langs De Jordaan verplaatst. 

Walbeschoeiing
De Jordaan heeft aan beide kanten een houten walbeschoeiing. De conditie van deze beschoeiing was nog redelijk, maar deze moest op middellange termijn vervangen worden. Het vervangen van beschoeiing is kostbaar. Met het nieuwe profiel kreeg De Jordaan flauwe taluds en stroomt het water in De Jordaan minder snel.

Watergangen A en B:

Watergang A en watergang B wilden we ecologisch onderhouden. Hiermee verbeteren het leefgebied voor planten en dieren, de biodiversiteit en de waterkwaliteit. De sloten waren te smal om natuurvriendelijk te onderhouden. Als we alleen ecologisch onderhoud zouden doen en de sloot niet zouden verbreden, kon de sloot niet genoeg water afvoeren.  

Voordelen verbreding
Door het verbreden van watergangen A en B  - over een lengte van 1,6 kilometer bij watergang A en 700 meter bij watergang B  - kunnen we de sloten ecologisch onderhouden. Hierdoor verbetert het waterleven. Verbreding van de sloten zorgde er ook voor dat de waterafvoer voldoende blijft. Tenslotte zorgde de verbreding voor meer waterberging in het gebied dat ver van het gemaal af ligt.

Watergang H:

Watergang H verbreedden we om ecologische redenen en voor het in stand houden van de wateraan- en -afvoer.

Gemaalkom

Voor het gemaal De Jordaan werd een gemaalkom aangelegd. Een gemaalkom is een stuk watergang dat dieper is dan de rest van watergang De Jordaan. Deze gemaalkom verbetert de werking van het gemaal en fijne slibdeeltjes kunnen er bezinken. Daarbij werd de toegangsweg naar het gemaal verlegd.

Huidig en toekomstig onderhoud

Huidig onderhoud:

• De Jordaan: we onderhielden het grootste deel van De Jordaan eerst met de maaiboot. Het ‘droge’ talud klepelden we eens in de drie jaar. Het maaisel bleef deels liggen en werd deels afgevoerd.
• Watergang A, B en H: we voerden het onderhoud (hekkelen) vanaf de kant uit. Bij deze sloten maaiden we het hele talud (droog en nat) in één keer. De aanliggende grondeigenaren ontvingen de begroeiing (hekkelmateriaal) die we uit het water halen.

Toekomstig onderhoud:

In de nieuwe situatie voeren we het onderhoud van alle vier watergangen (De Jordaan en watergangen A, B en H) met een kraan met maaikorf uit. Het hekkelmateriaal leggen we op de kant van de sloot die we onderhouden. Voor grondeigenaren langs watergang A en B veranderde er niet zoveel. Voor grondeigenaren langs De Jordaan wel. Zij ontvangen in de nieuwe situatie ook het hekkelmateriaal op hun land.

Ecologisch onderhoud
Voor plant, dier en waterkwaliteit wilden we naar een andere vorm van onderhoud: ecologisch onderhoud. Dat betekent dat we voortaan bij het hekkelen niet alle begroeiing weghalen. In het najaar blijft 15 tot 30 procent van de totale begroeiing in het water staan. Deze planten laten we langs één kant van de sloot staan. Ook in het aangrenzende, droge talud blijft de begroeiing staan. Jaarlijks wisselen we bij het onderhoud van slootkant.

Goed voor plant en dier
Met deze nieuwe manier van onderhoud houden we zoveel mogelijk rekening met de planten en dieren langs en in de sloot. Het vergroot de mogelijkheden voor waterdieren (ook beschermde soorten) om te overwinteren, te schuilen en zich voort te planten. En het versterkt de onderwaternatuur. Daarnaast leveren de gespaarde oeverplanten een goed (over)leefgebied op voor vogels.

8,7 kilometer extra
Naast de vier genoemde watergangen gingen we in het gebied nog eens 8,7 kilometer aan watergangen ecologisch onderhouden. Hier heeft deze nieuwe manier van onderhoud geen gevolgen voor de waterafvoer.

Voorbeelden ecologisch onderhoud
Hieronder staan voorbeelden van hoe een sloot er bij het ecologische onderhoud uitziet. 

Voorbeeld van een sloot in de zomer met aan beide kanten begroeiing:

Klik op de afbeeldingen voor een vergroting. 

Voorbeelden van een sloot in het najaar met aan één kant begroeiing:

Klik op de afbeeldingen voor een vergroting. 

Termijn POP3-subsidie
Voor dit project is een Europese POP3-subsidie verstrekt. Voorwaarde voor de subsidieverstrekking was dat het project nog in 2024 werd uitgevoerd. We hebben uitstel gekregen tot 1 april 2025. De werkzaamheden zijn bijna (stand van zaken op 3 februari 2025) afgerond. 

Planning (onder voorbehoud):

• Januari/februari 2025: afronding oorspronkelijke werkzaamheden.
• Augustus/september 2025: het voornemen is om op verzoek van grondeigenaren een stuk achterstallig onderhoud nog binnen dit project uit te voeren tussen watergang H en Eeltjemar. Tussen dit verzoek en de start van het vogelseizoen zit niet genoeg tijd om voor dit werk een (aanvullende) natuurtoets te doen. We zijn van plan om dit na het vogelseizoen en de bouwvakantie te doen.

Dit project is gesubsidieerd door het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling (POP3):

Website Europese Commissie plattelandsontwikkeling