Ruimte voor water in De Jordaan

Nieuwsbrief

• Nieuwsbrief Ruimte voor water in De Jordaan nummer 3, maart 2024 (pdf, 1,1 MB)
• Nieuwsbrief Ruimte voor water in De Jordaan nummer 2, december 2021 (pdf, 0,7 MB)
• Nieuwsbrief Ruimte voor water in De Jordaan nummer 1, februari 2021 (pdf, 0,6 MB)

Doelen van het project

We verbeteren het watersysteem in bemalingsgebied De Jordaan tussen Rinsumageast, Burdaard en Aldtsjerk. Hiermee ontstaat ongeveer 2500 hectare grote landbouwgebied een duurzame, klimaatbestendige waterhuishouding. Door over zes kilometer watergangen te verbreden, ontstaat er ruimte om het onderhoud aan te passen, blijft de afvoer gegarandeerd en verbetert de ecologische en chemische waterkwaliteit.

Met het verbreden van de watergangen, ontstaat er meer ruimte voor planten en dieren. Zo voldoen we aan de doelen van de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW): het verbeteren van de waterkwaliteit en de ecologie. In deze KRW staan afspraken die ervoor moeten zorgen dat uiterlijk in 2027 het water in alle Europese landen voldoende schoon en gezond is. Ook ontstaat er extra waterberging (twee hectare), wat welkom is bij neerslagpieken. Zo is het gebied beter beschermd tegen wateroverlast.

Waar vinden de werkzaamheden plaats?

Op de onderstaande kaart staat het projectgebied De Jordaan. We verbreden de watergangen De Jordaan en de watergangen A, B en watergang H.

Kaart van het projectgebied met in blauw ingetekend de trajecten van De Jordaan en watergangen A, B en H die we verbreden. Klik op de afbeelding voor een vergroting. 

Verbreden watergangen

De Jordaan: 

We maken De Jordaan over een lengte van 2,6 kilometer breder en dieper om de waterafvoer te verbeteren. Op de onderstaande afbeelding staat een dwarsdoorsnede van De Jordaan. De zwarte lijn is het huidige profiel. De rode lijn is het profiel dat nodig is voor een goede waterbeheersing. Dit noemen we het ‘integraal leggerprofiel’.

Dwarsdoorsnede van de De Jordaan met bestaand profiel (zwarte lijn) en toekomstig, integraal leggerprofiel. Klik op de afbeelding voor een vergroting. 

We verbeteren de waterafvoer
In de huidige situatie heeft De Jordaan bij extreme neerslag een beperkte capaciteit om het water af te voeren. Dit zorgt voor opstuwing van water in grote delen van het bemalingsgebied. Omdat de watergang te klein is voor de hoeveelheid water die er doorheen moet, kan het water niet snel genoeg bij gemaal De Jordaan bij de Dokkumer Ie komen. Hierdoor kan het gemaal zijn werk niet goed doen. In de gebieden die op grotere afstand van het gemaal liggen, loopt de waterstand op, omdat het water niet snel genoeg afgevoerd wordt. Hierdoor kan het in die gebieden soms extra nat worden.

Ook willen we ecologisch onderhoud
Een belangrijke reden voor het verbreden van De Jordaan naar een integraal leggerprofiel is dus het verbeteren van de waterafvoer. Daarnaast willen we hier een andere vorm van onderhoud toepassen: ecologisch onderhoud. Hiermee verbetert het leefgebied voor planten en dieren, en verbetert de biodiversiteit en de waterkwaliteit. Dat betekent dat we voortaan bij het hekkelen niet alle planten weghalen.

In het najaar blijft straks 15 tot 30 procent van de totale begroeiing in het water staan. Deze planten laten we langs één kant van de sloot staan. Ook in het aangrenzende, droge talud blijft de begroeiing staan. Aan de andere kant van de sloot verwijderen we de begroeiing uit het water en van het droge talud. Jaarlijks wisselen we bij het onderhoud van slootkant. Voor de verbreding worden bestaande dammen (en duikers die daarin liggen) langs De Jordaan verplaatst. 

Walbeschoeiing
De Jordaan heeft aan beide kanten een houten walbeschoeiing. De conditie van deze beschoeiing is nu nog redelijk, maar deze moet op middellange termijn vervangen worden. Het vervangen van beschoeiing is kostbaar. Met het nieuwe profiel krijgt De Jordaan flauwe taluds en stroomt het water in De Jordaan minder snel.

Watergangen A en B:

Watergang A en watergang B willen we ecologisch onderhouden. Hiermee verbeteren het leefgebied voor planten en dieren, de biodiversiteit en de waterkwaliteit. De sloten zijn op dit moment te smal om natuurvriendelijk te onderhouden. Als we alleen ecologisch onderhoud zouden doen en de sloot niet zouden verbreden, kan de sloot niet genoeg water afvoeren.  

Voordelen verbreding
Door het verbreden van watergangen A en B  - over een lengte van 1,6 kilometer bij watergang A en 700 meter bij watergang B  - kunnen we de sloten ecologisch onderhouden. Hierdoor verbetert het waterleven. Verbreding van de sloten zorgt er ook voor dat de waterafvoer voldoende blijft. Tenslotte zorgt de verbreding voor meer waterberging in het gebied dat ver van het gemaal af ligt.

Watergang H:

Watergang H verbreden we om ecologische redenen en voor het in stand houden van de wateraan- en -afvoer.

Gemaalkom

Voor het gemaal De Jordaan wordt een gemaalkom aangelegd. Een gemaalkom is een stuk watergang dat dieper is dan de rest van watergang De Jordaan. Deze gemaalkom verbetert de werking van het gemaal en fijne slibdeeltjes kunnen er bezinken. Daarbij wordt de toegangsweg naar het gemaal verlegd.

Huidig en toekomstig onderhoud

Huidig onderhoud:

• De Jordaan: we onderhouden het grootste deel van De Jordaan tot nu toe met de maaiboot. Het ‘droge’ talud klepelen we eens in de drie jaar. Het maaisel blijft deels liggen en wordt deels afgevoerd.
• Watergang A, B en H: we voeren het onderhoud (hekkelen) nu vanaf de kant uit. Bij deze sloten maaien we het hele talud (droog en nat) in één keer. De aanliggende grondeigenaren ontvangen de begroeiing (hekkelmateriaal) die we uit het water halen.

Toekomstig onderhoud:

In de nieuwe situatie voeren we het onderhoud van alle vier watergangen (De Jordaan en watergangen A, B en H) met een kraan met maaikorf uit. Het hekkelmateriaal leggen we op de kant van de sloot die we onderhouden. Voor grondeigenaren langs watergang A en B verandert er niet zoveel. Voor grondeigenaren langs De Jordaan wel. Zij ontvangen in de nieuwe situatie ook het hekkelmateriaal op hun land.

Ecologisch onderhoud
Voor plant, dier en waterkwaliteit willen we naar een andere vorm van onderhoud: ecologisch onderhoud. Dat betekent dat we voortaan bij het hekkelen niet alle begroeiing weghalen. In het najaar blijft straks 15 tot 30 procent van de totale begroeiing in het water staan. Deze planten laten we langs één kant van de sloot staan. Ook in het aangrenzende, droge talud blijft de begroeiing staan. Jaarlijks wisselen we bij het onderhoud van slootkant.

Goed voor plant en dier
Met deze nieuwe manier van onderhoud houden we zoveel mogelijk rekening met de planten en dieren langs en in de sloot. Het vergroot de mogelijkheden voor waterdieren (ook beschermde soorten) om te overwinteren, te schuilen en zich voort te planten. En het versterkt de onderwaternatuur. Daarnaast leveren de gespaarde oeverplanten een goed (over)leefgebied op voor vogels.

8,7 kilometer extra
Naast de vier genoemde watergangen gaan we in het gebied nog eens 8,7 kilometer aan watergangen ecologisch onderhouden. Hier heeft deze nieuwe manier van onderhoud geen gevolgen voor de waterafvoer.

Voorbeelden ecologisch onderhoud
Hieronder staan voorbeelden van hoe een sloot er bij het toekomstige, ecologische onderhoud uitziet. 

Voorbeeld van een sloot in de zomer met aan beide kanten begroeiing:

Klik op de afbeeldingen voor een vergroting. 

Voorbeelden van een sloot in het najaar met aan één kant begroeiing:

Klik op de afbeeldingen voor een vergroting. 

Wat is er tot dusver gedaan?

In de afgelopen ruim 2,5 jaar hebben we onderzoek gedaan, een ontwerp gemaakt en gesprekken gevoerd met de zestien belanghebbende grondeigenaren over het ontwerp en de benodigde grond voor het project Ruimte voor water in De Jordaan. Met de grondeigenaren is geprobeerd om tot overeenstemming te komen, daarbij is gekeken naar eventuele koppelkansen. Dit heeft helaas niet tot een plan geleid wat door alle eigenaren gedragen wordt. Het dagelijks bestuur betreurt dit. Desondanks heeft het dagelijks bestuur besloten over te gaan tot uitvoering van het project. Om daarmee een watersysteem te realiseren dat ook in de toekomst het water voldoende snel kan afvoeren, dat ruimte geeft voor plant en dier en dat met een goede waterkwaliteit voldoet aan de wettelijke eisen vanuit de KRW.

In maart 2024 stelde het dagelijks bestuur van Wetterskip Fryslân daarom de ontwerp-vergunning eigen dienst en het ontwerp-leggerbesluit voor het project vast. Deze zijn daarna ter inzage gelegd. Negen belanghebbenden hebben hierop een zienswijze ingediend met in totaal 43 verschillende punten. Deze punten hebben we in een nota voorzien van commentaar

In april 2024 nodigden we belanghebbenden uit voor een toelichting op het project en de procedures. Ook was er tijdens de inloopbijeenkomsten gelegenheid voor het stellen van vragen.

Besluit vergunning eigen dienst en legger
Op dinsdag 18 juni 2024 heeft het dagelijks bestuur van Wetterskip Fryslân de antwoordnota voor het project behandeld. Het bestuur heeft besloten om de vergunning eigen dienst en de legger voor dit project definitief vast te stellen en over te gaan tot uitvoering van het project. De betrokken grondeigenaren zijn aansluitend per brief op de hoogte gesteld van dit besluit. 

We namen weer contact op met de grondeigenaren
In de maanden mei en juni 2024 stuurden we nieuwe voorstellen aan de betrokken grondeigenaren. Wij hoopten dat wij op basis van de geactualiseerde voorstellen met de grondeigenaren tot overeenstemming konden komen. Lukte het niet om tot overeenstemming te komen? Dan verstuurden we brieven in het kader van de gedoogplichtprocedure. Ook tijdens die procedure bleven we proberen om met de grondeigenaren tot overeenstemming te komen. Eind september/begin oktober 2024 startten de werkzaamheden.

De definitieve besluiten (de vergunning en het leggerbesluit) met de antwoordnota zijn in te zien op overheid.nl of op deze pagina op onze website.

Hoe verhouden de voorstellen aan de eigenaren/pachters zich tot de vergunning?
Voor het waterschap zijn de maatregelen, zoals beschreven in de vergunning, het uitgangspunt. De voorstellen aan de betreffende eigenaren gaan over het compenseren van de geleden schade als gevolg van de maatregelen. Als het minnelijk overleg over de schadevergoeding en het gebruik van de grond niet tot overeenstemming leiden, wordt de schade op verzoek vastgesteld bij afzonderlijk besluit waartegen ook bezwaar en beroep open staat.

Als er geen overeenstemming kan worden bereikt over het gebruik van de grond of de overdracht daarvan, dan kan Wetterskip Fryslân gebruik maken van haar bevoegdheid om op grond van artikel 10.17, lid 2 onder b van de Omgevingswet over te gaan tot het opleggen van een gedoogplicht. Met een gedoogplicht kunnen de werkzaamheden uit de vergunning eigen dienst worden uitgevoerd, ongeacht de toestemming van een eigenaar of andere rechthebbende van grond. De gedoogplicht wordt opgelegd bij individuele beschikking. Voor een gedoogplichtbeschikking geldt dezelfde zienswijzeprocedure als nu voor de vergunning en het leggerbesluit geldt. Dus eerst een ontwerp-gedoogbeschikking, dan de mogelijkheid tot een zienswijze en daarna een definitieve beschikking. Tegen die definitieve gedoogbeschikking is beroep en hoger beroep mogelijk.

Termijn POP3-subsidie
Voor dit project is een Europese POP3-subsidie verstrekt. Voorwaarde voor de subsidieverstrekking is dat het project nog dit jaar (2024) wordt uitgevoerd. Na vaststelling van de vergunning en het leggerbesluit is de planning om de werkzaamheden eind september 2024 te starten en eind december 2024 af te ronden.

Planning (onder voorbehoud):

De planning (onder voorbehoud) van het doorlopen van de procedure tot en met de uitvoering van het werk is als volgt:

• Maart/april 2024: overleg met de betrokkenen die hun zienswijze mondeling willen toelichten.
• 18 juni 2024: bestuur stelt vergunning en legger vast. De indieners van zienswijzen ontvangen persoonlijk bericht.
• Juli 2024: aanbesteding van het werk.
• 30 september 2024: start werkzaamheden watergang A.
• Week 41 2024: start werkzaamheden De Jordaan.
• Week 45 2024: start werkzaamheden watergang B.
• Week 47 2024: start werkzaamheden watergang H.
• 15 december 2024: de verbreding van watergangen A, B en C is afgerond, de verbreding van De Jordaan is voor 75 procent afgerond. Aan het laatste deel wordt gewerkt om dit voor de jaarwisseling voor 90 procent klaar te hebben. De laatste 300 meter watergang moet nog aan één kant worden verbreed. Deze werkzaamheden worden in januari 2025 opgepakt. 
• Eind december 2024: grootste deel van de werkzaamheden klaar.